Sơn La là tỉnh có trữ lượng nước nước dưới đất ở mức độ khá và có chất lượng tương đối tốt. Tuy nhiên, hiện nay việc tăng trưởng mạnh mẽ của nền KT-XH tỉnh Sơn La cùng với việc xây dựng và phát triển các khu công nghiệp, các khu dân cư, các khu đô thị mới, các khu sản xuất chế biến nông lâm sản tập trung đã kéo theo nhu cầu khai thác, sử dụng nước dưới đất phục vụ sản xuất và sinh hoạt ngày càng tăng. Bên cạnh đó, tốc độ công nghiệp hoá, đô thị hoá diễn ra mạnh mẽ cũng đã khiến nguồn nước mặt bị thu hẹp, thêm vào đó là việc xả chất thải vào nguồn nước gây ô nhiễm nước mặt. Do hệ thống cấp nước tập trung chủ yếu đáp ứng cho sinh hoạt, dịch vụ khu vực đô thị và cũng chưa đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng nước trong tỉnh nên hầu hết các khu công nghiệp, các nhà máy, các khu sản xuất chế biến nông lâm sản đã và đang khoan giếng khai thác nước dưới đất hoặc sử dụng nước dưới đất xuất lộ (từ các mó, huổi) để cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của mình.

Hiện nay, nhiều sông suối đã bị thay đổi dòng chảy, một số ao hồ bị san lấp để xây nhà, cơ sở sản xuất... nhiều ao, hồ bị nhiễm bẩn, chất lượng nước không đáp ứng yêu cầu sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân cũng chuyển hướng sang sử dụng nước nước dưới đất thay cho nguồn nước mặt. Ước tính mỗi năm có hàng trăm giếng khoan nước nước dưới đất mới được người dân đưa vào sử dụng.

Việc khai thác sử dụng nước dưới đất không theo quy hoạch là một trong những nguyên nhân chính gây ra sự lãng phí, suy thoái tài nguyên nước dưới đất về cả trữ lượng và chất lượng, gây ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường. Mặt khác, khi khai thác nước dưới đất quá mức sẽ gây ra hiện tượng hạ thấp mực nước dưới đất của các tầng chứa nước, có thể phát sinh các hiện tượng nứt đất, sụt lún bề mặt địa hình, tạo điều kiện cho vật chất ô nhiễm ở những tầng chứa nước có áp cao dịch chuyển vào.

Ngoài ra, sự thiếu hiểu biết về vai trò, tầm quan trọng và những nguy cơ có thể xảy ra đối với nước dưới đất như: cạn kiệt, ô nhiễm... khiến một bộ phận không nhỏ người dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh chưa có ý thức trong việc khai thác và sử dụng nước dưới đất. Khai thác nước nước dưới đất không hợp lý ngoài việc làm cho nước nước dưới đất bị sụt giảm về trữ lượng còn khiến nguy cơ ô nhiễm nước nước dưới đất từ nước mặt tăng lên.

          Xuất phát từ thực tế trên, để bảo vệ nguồn tài nguyên nước dưới đất, thực hiện quy định tại Luật Tài nguyên nước năm 2012 và Nghị định số 167/2018/NĐ-CP ngày 26/12/2018 của Chính phủ Qui định việc hạn chế khai thác nước dưới đất. Sở Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho UBND tỉnh triển khai Dự án “Điều tra, đánh giá khoanh định vùng hạn chế khai thác nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Sơn La”.

Mục tiêu của Dự án nhằm khoanh định các vùng hạn chế khai thác nước dưới đất phục vụ công tác quản lý, cấp phép khai thác nước dưới đất, đăng ký khai thác nước dưới đất hướng tới việc sử dụng hợp lý, hạn chế ô nhiễm và cạn kiệt tài nguyên nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Ngày 17/9/2020, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2049/QĐ-UBND về việc phê duyệt Danh mục vùng hạn chế khai thác nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Theo đó, Danh mục Vùng hạn chế khai thác nước trên địa bàn tỉnh Sơn La bao gồm:

1. Vùng hạn chế 1: Bao gồm khu vực đất nghĩa trang tập trung; bãi chôn lấp chất thải rắn tập trung; khu vực có sụt, lún đất; khu vực có nguy cơ gây ô nhiễm nước dưới đất với tổng diện tích vùng hạn chế 1 là 59.534,96 ha (41 VHC1).

2. Vùng hạn chế 3: Bao gồm các khu vực dân cư đã được đấu nối với hệ thống cấp nước tập trung, bảo đảm nhu cầu sử dụng nước cả về thời gian, lưu lượng và chất lượng nước phù hợp với mục đích sử dụng nước với tổng diện tích 12.733,19 ha (87 VHC3).

3. Vùng hạn chế hỗn hợp: Bao gồm các khu vực chồng lấn giữa vùng hạn chế 1 và vùng hạn chế 3 với tổng diện tích 4.723,04 ha (32 VHCHH).

          Đồng thời, tại Quyết định số 2049/QĐ-UBND cũng quy định rõ các biện pháp hạn chế khai thác nước dưới đất trong từng vùng hạn chế; trách nhiệm của các Sở, ngành, Đoàn thể; UBND cấp huyện và các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước dưới đất; các nội dung cần tiếp tục triển khai.

Trong thời gian tới, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ công bố Danh mục trên cổng thông tin điện tử của Sở, bàn giao sản phẩm cho các Sở ngành liên quan, UBND cấp huyện để tổ chức thực hiện.

          Việc phê duyệt Danh mục vùng hạn chế khai thác nước dưới đất là cơ sở để kiểm soát hoạt động khai thác nước dưới đất của các tổ chức, cá nhân tuân thủ các quy định của pháp luật trong lĩnh vực tài nguyên nước nhằm thực hiện các biện pháp bảo vệ tài nguyên nước dưới đất phục vụ phát triển kinh tế xã hội lâu dài trên địa bàn tỉnh Sơn La./.

Lê Thủy - Phòng Tài nguyên nước, Khoáng sản và KTTV